前回は、サイコロの目の和がある特定の値 (nとする)になる場合のサイコロを振る回数 (mとする)のパターン数分布 h(n,m) を計算した。
これを利用してサイコロを振り続けた時、目の和がある特定の値 n になる確率を計算する。
これは、nマス (ゴールを含まない)のすごろくでゴールでの跳ね返りなしでちょうどゴールする確率を求めることと等しい。
目の和が n になるかどうかは、和が n未満の状態では分からない。以降の目の出方で決まるからである。
したがって和が n未満の間サイコロを振り続ける。和が n以上になった時、ちょうど n になったか、ならなかったか決まる。
サイコロを振る回数は自由だが、サイコロの目が 1 ~ 6 なので自ずと最小回数と最大回数は決まる。
どんなに少なくとも n/6 回は振る必要があるし、どんな多くとも n 回を超えることはない。
目の和がある特定の値となる出目の各パターンの出現頻度は等しくない。
例えば和が 4となるパターンは、[4], [3,1], [1,1,1,1] などがあるが確率は次のように異なる。
[4] 確率 (1/6)
[3,1] 確率 (1/6)2
[1,1,1,1] 確率 (1/6)4
サイコロの目の和が4(n=4) になる場合の確率は次式となる。
(1/6)4 × 1 + (1/6)3 × 3 + (1/6)2 × 3 + (1/6) × 1 = 0.26466…
一般化すると、さいころを振る回数が m である出目パターン 1個の出現確率は、(1/6)m となる。
和が n でさいころを振る回数が m である出目パターンのパターン数 h(n,m) は前回計算した。
和が n でさいころを振る回数が m である全出目パターンの出現確率は、h(n,m)・(1/6)m である。
よって、和が n となる全出目パターンの出現確率は、Σ h(n,m)・(1/6)m である。
さいころの出目の期待値は 3.5 である。1回振るたびに和は凡そ 3.5ずつ増加するので、
6 より十分大きな n に対して和がちょうど 100 になる確率は 1 / 3.5 ≈ 0.2857 程度と予測される。
サイコロを振る回数の最小値は、100/6 = 16.666… なので切り上げて 17回である。
サイコロを振る回数の最大値は 1が連続する場合なので、100回である。
さいころを振る回数 m | パターン数 h(n, m) | 1パターンの確率 (1/6)m | 全パターンの確率 h(n, m)・(1/6)m |
17 | 153 | 5.9078402520291E-14 | 9.0389955856045E-12 |
18 | 1078497 | 9.8464004200485E-15 | 1.0619313313821E-8 |
19 | 441784865 | 1.6410667366748E-15 | 7.2499844671785E-7 |
20 | 52968655260 | 2.7351112277913E-16 | 1.4487516372263E-5 |
21 | 3001638389211 | 4.5585187129854E-17 | 0.00013683024766834 |
22 | 100475168304764 | 7.597531188309E-18 | 0.00076336322484604 |
23 | 2254565765372166 | 1.2662551980515E-18 | 0.0028548556197515 |
24 | 36756339355611144 | 2.1104253300858E-19 | 0.0077571509617313 |
25 | 460095994386015651 | 3.5173755501431E-20 | 0.016183304013721 |
26 | 4602128615021068560 | 5.8622925835718E-21 | 0.026979024448482 |
27 | 3.7906821922838E+19 | 9.7704876392863E-22 | 0.037036813504172 |
28 | 2.6317994940659E+20 | 1.6284146065477E-22 | 0.042856607376419 |
29 | 1.5689778752237E+21 | 2.7140243442462E-23 | 0.042582441489407 |
30 | 8.1533876908622E+21 | 4.523373907077E-24 | 0.036880821135129 |
31 | 3.7393622452693E+22 | 7.538956511795E-25 | 0.028190889348933 |
32 | 1.5292953632044E+23 | 1.2564927519658E-25 | 0.019215485394812 |
33 | 5.6262696874912E+23 | 2.0941545866097E-26 | 0.011782278471563 |
34 | 1.8759895747706E+24 | 3.4902576443495E-27 | 0.0065476869540633 |
35 | 5.7057907369949E+24 | 5.8170960739159E-28 | 0.0033191132894758 |
36 | 1.591847952423E+25 | 9.6951601231932E-29 | 0.0015433220790518 |
37 | 4.0935955316823E+25 | 1.6158600205322E-29 | 0.00066146773598747 |
38 | 9.7450702109439E+25 | 2.6931000342203E-30 | 0.00026244448918572 |
39 | 2.1556684484472E+26 | 4.4885000570339E-31 | 9.6757179538012E-5 |
40 | 4.445791194302E+26 | 7.4808334283898E-32 | 3.3258223381976E-5 |
41 | 8.5738949713452E+26 | 1.2468055713983E-32 | 1.0689980018857E-5 |
42 | 1.550319233221E+27 | 2.0780092856638E-33 | 3.2215777623765E-6 |
43 | 2.6345559155728E+27 | 3.4633488094397E-34 | 9.1243860936013E-7 |
44 | 4.2165636187298E+27 | 5.7722480157329E-35 | 2.4339050981424E-7 |
45 | 6.3679696965787E+27 | 9.6204133595548E-36 | 6.1262500742205E-8 |
46 | 9.0902415276146E+27 | 1.6034022265925E-36 | 1.4575313505641E-8 |
47 | 1.2284192722673E+28 | 2.6723370443208E-37 | 3.2827503272373E-9 |
48 | 1.573658049892E+28 | 4.4538950738679E-38 | 7.0089078363666E-10 |
49 | 1.9133743391392E+28 | 7.4231584564466E-39 | 1.4203280905929E-10 |
50 | 2.2105054690914E+28 | 1.2371930760744E-39 | 2.7348220609845E-11 |
51 | 2.4288974812518E+28 | 2.061988460124E-40 | 5.0083585771656E-12 |
52 | 2.5405528170744E+28 | 3.4366474335401E-41 | 8.7309843185716E-13 |
53 | 2.5315080249376E+28 | 5.7277457225668E-42 | 1.449983426148E-13 |
54 | 2.4046452639677E+28 | 9.5462428709447E-43 | 2.2955327708303E-14 |
55 | 2.1786750321062E+28 | 1.5910404784908E-43 | 3.4663601655581E-15 |
56 | 1.8837156488223E+28 | 2.651734130818E-44 | 4.9951130787381E-16 |
57 | 1.5548761372656E+28 | 4.4195568846966E-45 | 6.8718635373027E-17 |
58 | 1.2256762709741E+28 | 7.365928141161E-46 | 9.0282433363212E-18 |
59 | 9.2292046280356E+27 | 1.2276546901935E-46 | 1.1330276348363E-18 |
60 | 6.6395434902305E+27 | 2.0460911503225E-47 | 1.3585111177542E-19 |
61 | 4.5639738923764E+27 | 3.4101519172042E-48 | 1.5563844319157E-20 |
62 | 2.9977378352059E+27 | 5.6835865286736E-49 | 1.7037902376672E-21 |
63 | 1.8813670737191E+27 | 9.472644214456E-50 | 1.7821520926134E-22 |
64 | 1.1280695388035E+27 | 1.5787740357427E-50 | 1.7809668983752E-23 |
65 | 6.4610437236079E+26 | 2.6312900595711E-51 | 1.7000880124384E-24 |
66 | 3.5339833326828E+26 | 4.3854834326185E-52 | 1.549822535663E-25 |
67 | 1.8453537905526E+26 | 7.3091390543642E-53 | 1.3487947459647E-26 |
68 | 9.1954553803506E+25 | 1.218189842394E-53 | 1.1201810340531E-27 |
69 | 4.3705489115491E+25 | 2.0303164039901E-54 | 8.8735971495591E-29 |
70 | 1.9802615966157E+25 | 3.3838606733168E-55 | 6.7009293396674E-30 |
71 | 8.5477102482187E+24 | 5.6397677888613E-56 | 4.8207100926423E-31 |
72 | 3.5123219713543E+24 | 9.3996129814355E-57 | 3.3014467196923E-32 |
73 | 1.3727452466002E+24 | 1.5666021635726E-57 | 2.1505456733579E-33 |
74 | 5.0982885491267E+23 | 2.6110036059543E-58 | 1.3311649785965E-34 |
75 | 1.7973621525761E+23 | 4.3516726765905E-59 | 7.8215317693033E-36 |
76 | 6.0076834141743E+22 | 7.2527877943175E-60 | 4.3572452938447E-37 |
77 | 1.9013525772972E+22 | 1.2087979657196E-60 | 2.2983511275525E-38 |
78 | 5.6893207324554E+21 | 2.0146632761993E-61 | 1.1462065546197E-39 |
79 | 1.6068851636237E+21 | 3.3577721269988E-62 | 5.3955542137038E-41 |
80 | 4.2760031508815E+20 | 5.5962868783314E-63 | 2.3929740324982E-42 |
81 | 1.0698644837054E+20 | 9.327144797219E-64 | 9.9787809529218E-44 |
82 | 2.5110740988304E+19 | 1.5545241328698E-64 | 3.9035252860562E-45 |
83 | 5514552149248990323 | 2.5908735547831E-65 | 1.4287507329961E-46 |
84 | 1129844264794151004 | 4.3181225913051E-66 | 4.8788060444641E-48 |
85 | 215255944979981669 | 7.1968709855085E-67 | 1.5491692648846E-49 |
86 | 37992012352222173 | 1.1994784975847E-67 | 4.5570601896465E-51 |
87 | 6185347769998143 | 1.9991308293079E-68 | 1.2365319416994E-52 |
88 | 924303447375132 | 3.3318847155132E-69 | 3.0796725288053E-54 |
89 | 126045900688617 | 5.553141192522E-70 | 6.9995068326249E-56 |
90 | 15579015734646 | 9.25523532087E-71 | 1.4418745669168E-57 |
91 | 1731019136938 | 1.542539220145E-71 | 2.6701649095484E-59 |
92 | 171200469180 | 2.5708987002417E-72 | 4.4013906369562E-61 |
93 | 14887022895 | 4.2848311670694E-73 | 6.3788379685372E-63 |
94 | 1120529162 | 7.141385278449E-74 | 8.0021304615796E-65 |
95 | 71523144 | 1.1902308797415E-74 | 8.5129054604999E-67 |
96 | 3764376 | 1.9837181329025E-75 | 7.467460930263E-69 |
97 | 156849 | 3.3061968881709E-76 | 5.1857367571271E-71 |
98 | 4851 | 5.5103281469514E-77 | 2.6730601840861E-73 |
99 | 99 | 9.183880244919E-78 | 9.0920414424698E-76 |
100 | 1 | 1.5306467074865E-78 | 1.5306467074865E-78 |
確率の和 Σ h(n, m)・(1/6)m | 0.28571428571428 |
目の和が 100にならない場合は、和が 100未満の次に 101~ 105になる場合に分けることができる。
和が 100未満の次に 101になる場合は、99+2, 98+3, 97+4, 96+5, 95+6 のバターンからなる。
よって、和が 100未満の次に 101になる確率 p101 は、次式で求めることができる。
p101 = (1/6) × { Σ h(99, m)・(1/6)m + Σ h(98, m)・(1/6)m + Σ h(97, m)・(1/6)m + Σ h(96, m)・(1/6)m + Σ h(95, m)・(1/6)m }
102 ~ 105の場合についても同様に計算できる。
p102 = (1/6) × { Σ h(99, m)・(1/6)m + Σ h(98, m)・(1/6)m + Σ h(97, m)・(1/6)m + Σ h(96, m)・(1/6)m}
p103 = (1/6) × { Σ h(99, m)・(1/6)m + Σ h(98, m)・(1/6)m + Σ h(97, m)・(1/6)m}
p104 = (1/6) × { Σ h(99, m)・(1/6)m + Σ h(98, m)・(1/6)m}
p105 = (1/6) × { Σ h(99, m)・(1/6)m}
計算結果が下の表である。
Case | 確率 | |
和が100になる場合 | 0.28571428571428 (≈1/3.5) | |
和が100にならない場合 | 100未満の次に101になる場合 | 0.23809523809523 (≈1/3.5×5/6) |
100未満の次に102になる場合 | 0.19047619047619 (≈1/3.5×4/6) | |
100未満の次に103になる場合 | 0.14285714285715 (≈1/3.5×3/6) | |
100未満の次に104になる場合 | 0.095238095238097 (≈1/3.5×2/6) | |
100未満の次に105になる場合 | 0.047619047619048 (≈1/3.5×1/6) | |
すべての場合 | 1 |
サイコロの目の和 n | パターン数 Σ h(n, m) | 確率 Σ h(n, m)・(1/6)m |
1 | 1 | 0.16666666666667 |
2 | 2 | 0.19444444444444 |
3 | 4 | 0.22685185185185 |
4 | 8 | 0.26466049382716 |
5 | 16 | 0.30877057613169 |
6 | 32 | 0.3602323388203 |
7 | 63 | 0.25360439529035 |
8 | 125 | 0.26809401672763 |
9 | 248 | 0.2803689454415 |
10 | 492 | 0.28928846103977 |
11 | 976 | 0.29339312224187 |
12 | 1936 | 0.29083021326024 |
13 | 3840 | 0.27926319233356 |
14 | 7617 | 0.28353965850743 |
15 | 15109 ≈ 1.511 × 104 | 0.2861139321374 |
16 | 29970 ≈ 2.997 × 104 | 0.28707142992005 |
17 | 59448 ≈ 5.945 × 104 | 0.28670192473342 |
18 | 117920 ≈ 1.179 × 105 | 0.28558672514868 |
19 | 233904 ≈ 2.339 × 105 | 0.28471281046342 |
20 | 463968 ≈ 4.64 × 105 | 0.28562108015173 |
21 | 920319 ≈ 9.203 × 105 | 0.28596798375912 |
22 | 1825529 ≈ 1.826 × 106 | 0.2859436590294 |
23 | 3621088 ≈ 3.621 × 106 | 0.2857556972143 |
24 | 7182728 ≈ 7.183 × 106 | 0.28559799262778 |
25 | 14247536 ≈ 1.425 × 107 | 0.28559987054096 |
26 | 28261168 ≈ 2.826 × 107 | 0.28574771388721 |
27 | 56058368 ≈ 5.606 × 107 | 0.28576881950979 |
28 | 111196417 ≈ 1.112 × 108 | 0.28573562546824 |
29 | 220567305 ≈ 2.206 × 108 | 0.28570095320805 |
30 | 437513522 ≈ 4.375 × 108 | 0.28569182920701 |
31 | 867844316 ≈ 8.678 × 108 | 0.28570746863688 |
32 | 1721441096 ≈ 1.721 × 109 | 0.28572540165286 |
33 | 3414621024 ≈ 3.415 × 109 | 0.28572168294714 |
34 | 6773183680 ≈ 6.773 × 109 | 0.28571382685336 |
35 | 13435170943 ≈ 1.344 × 1010 | 0.28571019375088 |
36 | 26649774581 ≈ 2.665 × 1010 | 0.28571173384135 |
37 | 52862035640 ≈ 5.286 × 1010 | 0.28571505128041 |
38 | 104856226964 ≈ 1.049 × 1011 | 0.28571631505434 |
39 | 207991012832 ≈ 2.08 × 1011 | 0.28571480062125 |
40 | 412567404640 ≈ 4.126 × 1011 | 0.28571365356693 |
41 | 818361625600 ≈ 8.184 × 1011 | 0.28571362468586 |
42 | 1623288080257 ≈ 1.623 × 1012 | 0.28571419650836 |
43 | 3219926385933 ≈ 3.22 × 1012 | 0.28571460695286 |
44 | 6386990736226 ≈ 6.387 × 1012 | 0.28571453289826 |
45 | 12669125245488 ≈ 1.267 × 1013 | 0.28571423587225 |
46 | 25130259478144 ≈ 2.513 × 1013 | 0.28571414174742 |
47 | 49847951551648 ≈ 4.985 × 1013 | 0.28571422311084 |
48 | 98877541477696 ≈ 9.888 × 1013 | 0.28571432284833 |
49 | 196131794875135 ≈ 1.961 × 1014 | 0.28571434390499 |
50 | 389043663364337 ≈ 3.89 × 1014 | 0.28571430006368 |
51 | 771700335992448 ≈ 7.717 × 1014 | 0.28571426125792 |
52 | 1530731546739408 ≈ 1.531 × 1015 | 0.28571426548886 |
53 | 3036332834000672 ≈ 3.036 × 1015 | 0.28571428611244 |
54 | 6022817716449696 ≈ 6.023 × 1015 | 0.28571429661271 |
55 | 11946757891421696 ≈ 1.195 × 1016 | 0.2857142922401 |
56 | 23697383987968257 ≈ 2.37 × 1016 | 0.28571428362929 |
57 | 47005724312572177 ≈ 4.701 × 1016 | 0.28571428089022 |
58 | 93239748289151906 ≈ 9.324 × 1016 | 0.28571428416227 |
59 | 184948765031564404 ≈ 1.849 × 1017 | 0.2857142872745 |
60 | 366861197229128136 ≈ 3.669 × 1017 | 0.28571428746818 |
61 | 727699576741806576 ≈ 7.277 × 1017 | 0.28571428594409 |
62 | 1443452395592191456 ≈ 1.443 × 1018 | 0.28571428489476 |
63 | 2863207407196414655 ≈ 2.863 × 1018 | 0.28571428510567 |
64 | 5679409090080257133 ≈ 5.679 × 1018 | 0.28571428580825 |
65 | 11265578431871362360 ≈ 1.127 × 1019 | 0.28571428608258 |
66 | 22346208098711160316 ≈ 2.235 × 1019 | 0.28571428588392 |
67 | 44325555000193192496 ≈ 4.433 × 1019 | 0.28571428561988 |
68 | 87923410423644578416 ≈ 8.792 × 1019 | 0.28571428556584 |
69 | 174403368451696965376 ≈ 1.744 × 1020 | 0.28571428567769 |
70 | 345943529496197516097 ≈ 3.459 × 1020 | 0.28571428577302 |
71 | 686207649902314775061 ≈ 6.862 × 1020 | 0.28571428576715 |
72 | 1361149721372758187762 ≈ 1.361 × 1021 | 0.28571428571458 |
73 | 2699953234646805215208 ≈ 2.7 × 1021 | 0.28571428568636 |
74 | 5355580914293417237920 ≈ 5.356 × 1021 | 0.28571428569744 |
75 | 10623238418163189897424 ≈ 1.062 × 1022 | 0.28571428571938 |
76 | 21072073467874682829472 ≈ 2.107 × 1022 | 0.28571428572632 |
77 | 41798203406253168142847 ≈ 4.18 × 1022 | 0.28571428571854 |
78 | 82910199162604021510633 ≈ 8.291 × 1022 | 0.28571428571044 |
79 | 164459248603835284833504 ≈ 1.645 × 1023 | 0.28571428570975 |
80 | 326218543973023764451800 ≈ 3.262 × 1023 | 0.28571428571364 |
81 | 647081507031754111665680 ≈ 6.471 × 1023 | 0.28571428571635 |
82 | 1283539775645345033433936 ≈ 1.284 × 1024 | 0.28571428571584 |
83 | 2546007477822815384038400 ≈ 2.546 × 1024 | 0.28571428571409 |
84 | 5050216752239377599933953 ≈ 5.05 × 1024 | 0.28571428571335 |
85 | 10017523305316151178357273 ≈ 1.002 × 1025 | 0.28571428571384 |
86 | 19870587362028467071881042 ≈ 1.987 × 1025 | 0.28571428571452 |
87 | 39414956180083910379310284 ≈ 3.941 × 1025 | 0.28571428571466 |
88 | 78182830853136066646954888 ≈ 7.818 × 1025 | 0.28571428571438 |
89 | 155082121930626788260475840 ≈ 1.551 × 1026 | 0.28571428571414 |
90 | 307618236383430761136913280 ≈ 3.076 × 1026 | 0.28571428571415 |
91 | 610186256014622144673892607 ≈ 6.102 × 1026 | 0.28571428571428 |
92 | 1210354988723928138169427941 ≈ 1.21 × 1027 | 0.28571428571436 |
93 | 2400839390085827809266974840 ≈ 2.401 × 1027 | 0.28571428571433 |
94 | 4762263823991571708154639396 ≈ 4.762 × 1027 | 0.28571428571427 |
95 | 9446344817130007349662323904 ≈ 9.446 × 1027 | 0.28571428571426 |
96 | 18737607512329387911064171968 ≈ 1.874 × 1028 | 0.28571428571427 |
97 | 37167596788275345060991430656 ≈ 3.717 × 1028 | 0.2857142857143 |
98 | 73725007320536067977308968705 ≈ 7.373 × 1028 | 0.2857142857143 |
99 | 146239659652348207816448509469 ≈ 1.462 × 1029 | 0.28571428571429 |
100 | 290078479914610587823630044098 ≈ 2.901 × 1029 | 0.28571428571428 |